- محوطه میراث جهانی بیستون

   محوطه جهانی بیستون 200 هکتار وسعت دارد. شواهد باستان شناسی حاکی از آن است که این محوطه از دوره پارینه سنگی میانه تاکنون مامن انسان ها بوده است. 15 اثر تاریخی در این محوطه وجود دارد که اکثر آنها به ثبت ملی رسیده ، این آثار عبارتند از : غار شکارچیان ، نیایشگاه مادی ، دژ مادی ، کتیبه و نقش برجسته گودرز ، نقش برجسته بلاش ، دامنه پارتی ، پرستشگاه پارتی ، فرهاد تراش ، سنگ های تراش خورده ، بنای ناتمام ساسانی ، کاروانسرای ایلخانی ، وقف نامه شیخ علیخان زنگنه ، کاروانسرای صفوی ، از میان آثار یاد شده کتیبه و نقش برجسته داریوش در تاریخ 22 تیرماه 1385 در شهر ویلنیوس ایتوانی به شماره 1222 در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسید.

 

کتیبه و نقش برجسته داریوش: نقش برجسته داریوش 5/6 متر طول و 2/3 متر عرض دارد که به دستور داریوش کبیر ایجاد شده و پیروزی وی بر گنومات « بردیای دروغین » و 9 تن از دشمنانش را که به اسارتش در آمده اند ، به تصویر کشیده است. در زیر پای داریوش گنومات مغ به پشت افتاده و دستانش را نشانه تسلیم بالا برده ، در بالای صحنه تصویر نمادینی از اهورا مزدا « فروهر» که نام وی به کرات در کتیبه آمده ، در حال اعطای حلقه قدرت به داریوش حجاری شده و داریوش نیز دست راستش را به نشانه نیایش به سوی بالا برده است. این اثر بین اواخر سال اول حکومت داریوش « مارس سال 520  قبل از میلاد » و اواخر سومین سال سلطنت وی ایجاد گردید. داریوش در کتیبه هایی که به خط میخی و به سه زبان فارسی باستان ، ایلامی نو و اکدی « بابلی نو » نگاشته شده . ابتدا خود و خاندانش را معرفی کرده است. سپس واقعه قتل گنومات ، به حکومت رسیدن خویش و شرح جنگ هایی که بر ضد حاکمان شورشی را آورده و در پایان کسی که این کتیبه را محو کند نفرین می نماید. در واقع کتیبه داریوش که طولانی ترین کتیبه ای است که در دنیا به زبان فارسی نگاشته شده کلید کشف زبان های بابلی ، آشوری و همه زبان هایی است که به خط میخی نوشته شده است.

 

غار شکارچیان: این غار دارای فضای کوچکی بوده و در دوره پارینه سنگی میانی احتمالا پناهگاه موقت شکارچیانی بوده که در آنجا لاشه شکار را جهت حمل به اقامتگاه اصلی و قصابی آماده می کردند. علاوه بر ابزارهای سنگی مربوط به دوره پارینه سنگی میانی سفال هایی از دوره های تاریخی تا عصر حاضر در این غار کشف شده است. از این غار بقایای استخوان حیواناتی چون گوزن ، غزال ، گاو وحشی ، اسب سانان و گراز نیز بدست آمده است. علاوه بر غار شکارچیان ، چند غار دیگر مربوط به دوره پارینه سنگی میانی در محوطه باستانی بیستون وجود دارد.

 

نقش برجسته بلاش: از میان سه نفر نقش شده بر روی تخته سنگ چند وجهی که معروف به سنگ بلاش می باشد ، نقش فرد میانی متعلق به « بلاش » شاه اشکانی بوده که با دست چپ پیاله ایی را در دست گرفته و دست راستش را به طرف آتشدانی دراز کرده و ظاهرا چیزی به داخل آن می ریزد. بر بدنه آتشدان کتیبه ایی در 9 سطر به خط پهلوی اشکانی کنده شده و متن آن بدین صورت است :« این تصویر بلاش شاه شاهان ، پسر بلاش شاه شاهان ، نوه ... » قدمت این نقش برجسته به قرون اول تا سوم میلادی بر می گردد.

 

بنای نا تمام ساسانی – کاروانسرای ایلخانی: براساس کاوش های باستان شناسی مشخص شده است که این بنای سنگی متعلق به دوره ساسانی بوده که به صورت نیمه کاره رها شده و تنها دیواره های پیرامونی آن ساخته شده است . پس از آن در دوره ایلحانی بر روی بخش شرقی آن کاروانسرایی به طول 85 متر وعرض 80 متر ساخته شد. در اطراف حیاط مرکزی این کاروانسرا 64 حجره و در میان آن مسجد کوچکی وجود دارد. پس از وقوع زلزله ای در دوره ایلخانی کاروانسرا کاربری خود را از دست داد و در دوره تیموری ساخت و سازهایی توسط گروه های کم در آمد و کوچرو ایجاد شد.

 

فرهاد تراش: این اثر صخره ای با سطحی تراش خورده با ابعادی در حدود 200 متر پهنا و 36 متر ارتفاع بزرگ ترین صخره تراش خورده شناخته شده در ایران به حساب می آید. درباره انگیزه حجاری و تاریخ فرهاد تراش نظریات متفاوتی وجود دارد که عبارتند از : احداث یک کاخ ساسانی ، محلی برای نوشتن کتیبه دیگری از داریوش و یا ایوانی عظیم هم اندازه طاق کسری در تیسفون با نقش برجسته هایی در دو سوی آن . اما اخیرا باستان شناسان معتقدند که این صحنه ناتمام جهت نوشتن و نمایاندن یک واقعه تاریخی توسط خسرو پرویز پادشاه ساسانی ایجاد شده است.

 

- تاق بستان

   محوطه تاریخی تاق بستان در دامنه کوهی به همین نام و در کنار چشمه ای در شمال شرقی حاشیه کنونی شهر کرمانشاه واقع شده است. در این محوطه آثاری از دوره ساسانی وجود دارد که شامل سنگ نگاره اردشیر دوم و دو ایوان سنگی به نام های ایوان کوچک و بزرگ است. ایوان کوچک در سمت چپ سنگ نگاره اردشیر دوم و ایوان بزرگ در سمت راست ایوان کوچک قرار دارد . این مجموعه با تصاویر و نقش برجسته هایی از چند تن از شاهان ساسانی و تاج ستانی ساسانی ، نقش سوار کار ، صحنه شکار گوزن و شکار گراز ، نقش برجسته به جای مانده از دوره قاجار و تزیینات تاق ها در کنار دریاچه زیبای تاق بستان هر سال هزاران بازدیدکننده خود را از اقصی نقاط دنیا به وجد می آورد.

 

صحنه شکار گوزن: این صحنه در قابی به طول 80/5 متر و عرض 90/3 متر حجاری شده است. در این صحنه فیل بانانی در سه ردیف ، گوزن ها را از طریق دروازه ای که در سمت راست حصار تعبیه شده به داخل شکارگاه رم می دهند. این گوزن ها به دنبال چند گوزن دست آموز که روبانی در گردن دارند در حال فرار می باشند. در درون شکارگاه شاه سوار بر اسب در سه قسمت نمایش داده شده است. در قسمت بالا ، شاه سوار برا اسب ، آماده شکار می باشد. او شمشیری مرصع به کمر آویخته  کمانی بر گردن دارد. در پشت سر او زنی دیده می شود که چتری در بالای سر شاه گرفته است . در پشت سر شاه ، سه ردیف ملازم نقش شده است دو ردیف اول به حالت احترام ایستاده اند و ردیف سوم نیز در حال نواختن آلات موسیقی می باشند. در مقابل شاه عده ای از رامشگران بر روی سکویی نشسته اند. برخی از این رامشگران در حال کف زدن و برخی نیز چنگ می نوازند. در مقابل این رامشگران چهار نفر به حالت ایستاده در حال نواختن آلات موسیقی می باشند. صحنه بعدی شاه را در حال شکار نشان می دهد ، در این صحنه شاه سوار بر اسبی است که چهار نعل به دنبال گوزن ها می تازد. در پشت سر شاه نیز شش اسب سوار در حال تاخت کی باشند. در پایین این صحنه شاه کماکان را بر گردن انداخته که این نشان می دهد ، شکار پایان یافته است. در سمت چپ حصار ، چند نفر شتر سوار ، گوزن های کشته را حمل می کنند.

 

صحنه شکار گراز: این صحنه در قابی به طول 70/5 متر و عرض 13/4 متر حجاری شده است . در سمت چپ این قاب ، 12 فیل در 5 ردیف عمودی نقش شده که بر روی هر کدام از این فیل ها ، دو نفر سوار شده است. این فیل بانان در حال رم دادن گرازها از مخفی گاه باطلاقی خود به دورن نیزارها می باشند. در قسمت بالای صحنه شکار ، قایق پارویی دیده می شود که در داخل آن پنج نفر در حال کف زدن می باشند. و همچنین دو پارو زن در داخل این قایق وجود دارد. در مرکز صحنه ، شاه با تیر و کمان در حال تیراندازی به طرف دو گرازی است که به سوی او جهیده اند. در داخل این قایق ، چهار نفر قرار دارد. نفر اول و پنجم ، پاروزن هستند و نفر دوم خدمه شاه است که تیری در دست دارد. نفر چهارم نیز چنگ نوازی است که در حال نواختن چنگ می باشد. در اطراف این قایق ، پرندگان و ماهیان در میان گیاهان آبزی در حرکتند. در عقب قایق شاه ، قایق دیگری دیده می شود که چهار نوازنده زن ، در حال نواختن چنگ می باشند. در سمت راست قاب ، صحنه پایان شکار نشان داده شده است. در این صحنه شاه در داخل قایقی ایستاده و کمانی که زه آن باز می باشد به نشانه خاتمه شکار در دست چپ گرفته است ، همچنین بر خلاف صحنه قبل ، در کمر شاه شمشیری دیده نمی شود. بر دور سر او نیز هاله ای قرار دارد . در عقب این قایق ، قایق دیگری وجود دارد که در داخل آن ، زنان نوازنده در حال نواختن چنگ می باشند. در قسمت پایین صحنه پنچ فیل سوار ، در حال جمع آوری گرازهای شکار شده ، نقش شده است. این عمل جمع آورری گرازها به وسیله خرطوم فیل صورت می گیرد و خدمه فیل ها با گرزهایی که در دست دارند ضربه آخر را بر گرازها وارد می کنند. در داخل قاب ، در قسمت بالا ، گرازهای شکار شده بر روی فیل ها نشان داده شده و در قسمت پایین ، گرازها از روی فیل ها بر زمین گذاشته شده و خدمه ها در حال قطعه قطعه کردن آنها می باشند.

 

- بازار تاریخی کرمانشاه

   بافت تاریخی شهر کرمانشاه همانند بافت های تاریخی دیگر شهرهای ایران دارای ویژگی های خاصی می باشد. در داخل این بافت قدیمی ، مراکز مهم مذهبی ، تجاری و محلات مسکونی شکل گرفته است. از جمله ابنیه با ارزش بافت تاریخی شهر کرمانشاه ، بازار قدیمی آن است که دارای قدمتی بیش از 150 سال است. بازار بزرگ کرمانشاه از اوایل دوره قاجاریه و در زمان سلطنت فتحعلیشاه برجای مانده است.

راسته های تشکیل دهنده بازار عبارتند از : بازار چال حسن خان ، بازار آهنگرها ، بازار بنکدارها  ،بازار صندوق سازها ، بازار بزازها ، بازار اسلامی ، بازار کلوچه پزها ، بازار حلبی سازها ، بازار زرگرها ، بازار حوری آباد ، بازار مسگرها ، بازار سراج ها ، بازار ترک ها ، بازار علاف خانه ، بازار توپخانه . در مسیر طولانی بازار ، سراها و کاروان سراهای متعددی وجود دارد که در گذشته خدماتی را در اختیار مسافرین و بازرگانان قرار می دادند .

 

- تکیه معاون الملک

   تکیه معاون الملک یکی از بناهای به جای مانده دوره قاجاریه « سال 1320 » در کرمانشاه است که بواسطه کاشی های منحصر به فردش از بناهای مذهبی تاریخی شاخص در ایران است . این بنا در بافت قدیم شهر در خیابان شهید حداد عادل واقع شده است که به دستور حسین خان ، معروف به معین الرعایا ساخته شده و توسط برادرش حسن خان معروف به معاون الملک تکمیل شده است. این بنا از سه قسمت شامل حسینیه ، زینبیه ، و عباسیه تشکیل شده است.

 

حسینیه: در حقیقت صحن کوچکی است که در اطراف آن حجره های دو طبقه و طاق نماهای متعددی قرار گرفته است که در سراسر دیوارهای آن با کاشی کاری زیبا آراسته شده است. کاشی کاری ها شامل : صحنه هایی از عزاداری مردم کرمانشاه در عهد قاجار که شامل سینه زنی ، قمه زنی و همچنین تصاویری از خلفا و سلاطین ایران را نشان می دهد. علاوه بر کاشی های با نقوش انسانی ، کاشب هایی نیز با نقوش گیاهی و هندسی زیبا به کار رفته است.

 

بخش میانی یا زینبیه: تنها بخش گنبد دار تکیه است که در دو طبقه احداث شده است . تمام دیوارها و بخش های اطراف زینبیه با کاشی های زیبا شامل 18 تابلو از صحنه های غم انگیز کربلا تزیین شده است.

در بالای قسمت دیواره گنبد، هشت تابلو کاشی کاری شده وجود دارد که عبارتند از : صحنه ای از عروج پیامبر «ص» و دیدن حضرت علی «ع » در معراج ، ضمانت حضرت رضا « ع » از آهو ، قربانی کردن حضرت اسماعیل « ع » و نبرد حضرت علی «ع» با سردار خیبریان و .. . مقبره مرحوم معاون الملک بانی تکیه که در سال 1327 شمسی در گذشته ، درون اتاق کوچکی در جنوب شرقی زینبیه قرار دارد.

 

بنای عباسیه: بصورت صحن وسیعی است که در قسمت جنوبی آن عمارت عباسیه در دو طبقه ساخته شده است و در قسمت غربی آن ، اتاق هایی در دو طبقه ساخته شده است. در شمال شرقی برج استوانه ای شکل زیبایی وجود دارد که زیبایی حیاط عباسیه را دو چندان کرده است. دیوارهای عباسیه نیز با کاشی های رنگارنگی تزیین شده که بر روی آن ها صحنه هایی از ورود حضرت یوسف کنعان ، بارگاه حضرت سلیمان و تصاویری از پادشاهان ادوار مختلف ایران زمین و اماکن مذهبی نقاط مختلف ایران و سایر نقاط دنیا از جمله آستان مقدس حضرت علی « ع » و امام حسین « ع » دیده می شود.

 

- تکیه بیگلربیگی

عمارت تکیه بیگلربیگی در بافت قدیمی شهر کرمانشاه ، در خیابان مدرس ، مقابل مسجد جامع قرار دارد ، ساخت این تکیه در سال 1309 توسط عبداله خان فراش باشی ملقب به بیگلربیگی از مقامات مشهور و متنفذ کرمانشاه در دوره قاجاریه شروع و عملیات ساختمانی آن در سال 1315 به اتمام رسید. این بنا در محله قدیمی فیض آباد و در کوچه صارم الدوله واقع شده است. این تکیه از لحاظ آینه کاری در میان تکایای کرمانشاه بی نظیر است. در سمت غربی حیاط ، تالار آینه کاری بزرگی ساخته شده که به حسینیه معروف است. این تالار با تزینات عالی و کتیبه های متعددی مربوط به دوران سلطنت مظفرالدین شاه مزین شده و در دو سوی دیگر ، اتاق وسیع مهمانخانه بیگلربیگی واقع گردیده است.

تکیه بیگلربیگی یکی از زیباترین بناهای ساخته شده استان کرمانشاه است که دارای سه ورودی می باشد که ورودی اصلی آن در جبهه جنوب شرق قرار دارد و سر در این ورودی به وسیله مقرنس های گچی و گچبری های برجسته تزیین شده  همچنین در دو طرف ورودی دو رودیف طاق نما دیده می شود. پس از سر در ورودی فضای هشتی قرار دارد که در دیواره های این فضا ، طاقچه هایی ایجاد شده و سقف آن با رسم بندی های آجری تزیین شده و پس از هشتی دالان نسبتا درازی قرار دارد که به حیاطی اصلی تکیه منتهی می شود سقف دالان نیز با تزینات آجر کاری مزین شده است. تکیه دارای حیاط نسبتا وسیعی است که کف آن در حدود دو و نیم متر پایین تر از خیابان قرار دارد و در وسظ حیاط حوض بزرگی دیده می شود که این حیاط در ایام محرم انبوه عزاداران را در خود جای می دهد. ورودی سوم در ضلع جنوبی تکیه از طریق کوچه بن بست دیگری است که به حیاط کوچک تکیه راه دارد.

اطراف حیاط به وسیله فضاهای متعددی احاطه شده که فضاهای بخش شمالی ، شرقی و جنوبی حیاط کارکرد مسکونی داشته و در بخش غربی نیز گنبد خانه حسینیه قرار گرفته است . بخش شرقی حیاط شامل فضاهای دو طبقه است. ضلع شمالی شامل زیر زمین با تاق و قوس های بسیار زیبا و ستون های چوبی و حوض آب می باشد که به همین خاطر این فضا به حوض خانه معروف بوده و محل اتراق تابستانی بوده است . بالای زیر زمین فضای شاه نشین قرار دارد  که شامل یک تالار پذیرایی و اتاق هایی در اطراف است. طبقه سوم نیز اتاق های متعددی را شامل می شود . بخش شمالی تکیه به خاطر داشتن نمای گچبری شده و وجود اروسی با شیشه های رنگی زیبایی خاصی به مجموعه بخشیده است.

 

حسینیه: مهمترین قسمت تکیه ، بخش غربی آن است و گنبد خانه حسینیه در آن قرار دارد ، این قسمت شامل ایوان نسبتا بزرگی است که از طریق یک رشته پلکان سنگی سه پله ای به حیاط تکیه راه دارد. در جلوی ایوان دو ستون چوبی نسبتا بلند و دو ستون نما دیده می شود ، همچنین سر ستون های آنها از نوع سرستون های بیزانس است که با گچبری های گل و گیاه تزیین شده ، سقف ایوان نیز دارای تزیینات منبت کاری است. از طریق یک در بزرگ چوبی ارسی زیبا می توان وارد فضای اصلی حسینیه شد . حسینیه فضایی دو طبقه و در هر طبقه آن شش اتاق ساخته شده است و سقف دارای پوشش گنبدی است که نمای بیرونی و نمای داخلی آن شیروانی و نمای داخلی آن با آیینه کاری های زیبا تزیین شده است.

 

موزه خط و کتابت: در سال 1383 موزه ای با عنوان خط و کتابت در محل تکیه بیگلربیگی افتتاح شده است که در این موزه اسناد و مدارک و مستندات تاریخی و نسخ خطی نگهداری و در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته است.

 

موزه پارینه سنگی: موزه پارینه سنگی زاگرس که تنها موزه پارینه سنگی خاورمیانه می باشد در این تکیه قرار دارد که در ایام نوروز مورد بازدید علاقمندان قرار می گیرد. این موزه در تکیه بیگلربیگی و خیابان مدرس شهر کرمانشاه قرار دارد که در سال 1386 تاسیس شده است و شامل مجموعه ای از ابزار آلات سنگی و استخوان های انسان از دوره های پارینه سنگی در ایران را شامل می شود.

 

مسجد عماد الدوله: این مسجد یکی از باشکوه ترین مساجد قاجاریه شهر کرمانشاه می باشد که در سال  1285 هجری قمری ، توسط امامقلی میرزا عماد الدوله ، والی غرب در بازار زرگرها شناخته شده است. این مسجد دارای صحن مرکزی است که در پیرامون آن حجره هایی برای سکونت طلاب علوم دینی ساخته شده که طبق وقف نامه با شرایط خاصی باید در آن ساکن بشوند و به تحصیل اشتغال بورزند. پس از بنای این مسجد بانی آن یکی از دربهای حرم حضرت علی « ع » را به کرمانشاه آورد و در مسجد نصب کرد و به جای آن دری از نقره وقف آستانه علوی نمود. این درگاه امروز در مدخل مسجد و بازار زرگرهت قرار گرفته و به « قاپی شاه نجف » شهرت دارد . این درگاه چوپی متعلق به دوره صفویه است. این بنا به واسطه ایوان های کاشی کاری شده که دارای رسم بندی های زیبایی می باشد و همچنین برج ساعت در ضلع شمالی آن از جمله مساجد شاخص استان می باشد.

 

- معبد آناهیتا

معبد آناهیتا در داخل شهر کنگاور با مصالح سنگ لاشه ، بلوک های سنگی تراش خورده و ملات گچ نیم کوب ساخته شده است . مورخین آن را معبدی برای الهه آناهیتا دانسته اند. آناهیتا ایزد بانوی آب های روان ، زیبایی ، فراوانی و برکت در دوران پیش از اسلام بوده است . عده ای از محققان این بنا را کاخی ناتمام برای خسرو پرویز معرفی کرده اند. بعضی نیز زمان ساخت آن را به اواخر سده دوم نسبت داده اند. برخی از مورخان نیز این معبد را به سه دوره هخامنشی اشکانی و ساسانی نسبت می دهند.

 

امامزاده ابراهیم: این بنا در شمال غرب معبد آناهیتا در شهر کنگاور قرار دارد. بنای قدیمی این امامزاده در زلزله سال 1336 شمسی تخریب و بعدها بنایی بزرگتر به جای آن ساخته شد. بنای فعلی تقریبا به همان شکل قدیمی ایجاد شده است. این بنا دارای صحن مرکزی و گنبد آن از نوع گنبدهای دو پوسته می باشد. همچنین دارای دو مناره آجری بلند است.

 

پل کوچه: این پل در هفت کیلومتری شرق کنگاور ، در مسیر جاده کنگاور به تویسرکان در روستای کوچه بر روی رودخانه خرم رود واقع شده است.

متاسفانه کتیبه ای بر روی بنا وجود ندارد تا زمان دقیق ساخت آن را مشخص نماید ولی با توجه به ساختار معماری و مقایسه آن با پل های صفوی به نظر می رسد متعلق به دوره صفوی است.

این پل دارای پنج طاق است که با مصالح آجر سنگ و ملات گچ نیم کوب ساخته شده است.

 

حمام بزرگ: یکی از حمام های سه گانه فعلی کنگاور است که در خیابان مطهری « فش » واقع شده از نظر وسعت ساخت بسیار معتبر می باشد. سربینه این حمام هشت ضلعی است و از آن صفه هایی کوچک در آورده اند.

 

تپه گودین: این محوطه تاریخی در دوازده کیلومتری جنوب شرقی کنگاور قرار دارد . ارتفاع این تپه از سطح زمینهای اطراف ، 30 متر و از سطح دریا 1400 متر می باشد. تپه گودین برای اولین بار 1961 میلادی شناسایی و در سال 1965 میلادی توسط « دکتر کایلر یانگ » مورد گمانه زنی قرار گرفت. در این تپه تاریخی هفت لایه به قدمتهای مختلف شناسایی شد که قدیمی ترین طبقه متعلق به اواخر دوره سنگی است. بقایایی از قلعه و دژ مادی نیز در این تپه مشاهده شده است . آثاری نیز از دوره اسلامی در این تپه وجود دارد.

 

- گوردخمه های دربند صحنه:

   این گوردخمه ها در بدنه کوه شوق علی واقع در شمال شهر صحنه و در منطقه زیبای دربند حجاری شده اند. گوردخمه برزگ در بیان اهالی محل به «قبر کیکاوس»، «فرهاد تراش» و «گور شیرین و فرهاد» معروف می باشد. ارتفاع گوردخمه از کف زمین 12 متر و درگاه اش به ابعاد 3 متر در 6 متر و عمقی 1/5 متری خودنمایی می کند و آثاری از دو ستون سنگی تخریب شده دیده می شود بر سر در ورودی نقش خورشید بالدار ایجاد و پس از عبور از ورودی که دو تابوت سنگی در دو ضلع آن حفر کرده اند می رسیم راهرو میان دو تابوت به طبقه زیرین و اطاق دیگری هدایت می گردد که قرینه قسمت فوقانی است که شاید این مجموعه متعلق به اعضای یک خانواده باشد. ضمنا اثر مذکور تنها گوردخمه دو طبقه در کشور است که تا بحال کشف گردیده است. گوردخمه با شماره ثبتی 148 در تاریخ 1310/10/15 به ثبت ملی رسیده است.

به فاصله 100 متری از گوردخمه بزرگ گوردخمه کوچک دیگری وجود دارد که جهت آن به طرف شرق است . با توجه به این نوع تراش این گوردخمه ها شبیه به هم است می توان گفت که هر دو همزمان ساخته شده اند و تعلق به دوره ماد می باشند راه دسترسی به این دخمه از طرف هتل رستوران شیرین و فرهاد دربند می باشد. این دخمه شبیه استودان می باشد.

 

- پل میانراهان

 این پل در جنوب شهر میانراهان به سمت شهر تاریخی بیستون و روی رودخانه دینور آب ساخته شده است مصالح اصلی پل بلوک های سنگی تراش خورده آجر و ملات گچ نیم کوب است که دارای سه دهنه و چهار پایه می باشد . با توجه به فرم و مصالح بکار رفته این پل در دوره شاه عباس صفوی ایجاد شده است.

 

- گوردخمه سرخ ده هرسین

در مسیر جاده دسترسی به گوردخمه های اسحاق وند قبل از روستای دهنو گوردخمه ای در سمت چپ جاده ، در سینه کوه ایجاد شده است که از نظر فرم شبیه گوردخمه های اسحاق وند است . با توجه به فرم ، شکل و سبک آن باستان شناسان تاریخ آن را به دوره هخامنشی نسبت می دهند.

 

حوض سنگی « ساعت سنگی»: در داخل پارک شهر هرسین مجموعه آثاری از دوره ساسانی وجود دارد که یکی از آنها حوضی است که بخشی از آب چشمه هرسین وارد آن می شود. این حوض که با سنگ ساخته شده دارای مخروط فواره مانندی در وسط آن است . سطح این مخروط شبیه ساعت به 12 قسمت تقسیم شده است . عده ای بر این باورند که کاربری آن مانند ساعت بوده است و برخی نیز آن را فقط یک حوض سنگی می دانند.

 

گوردخمه های اسحاق وند: این آثار که مسیر دسترسی آن در نزدیکی پل چهر ، از جاده بیستون به هرسین در ضلع شمال شرقی روستای دهنو از توابع شهرستان هرسین قرار دارد به صورت سه اتاقک است که در کوره ایجاد شده و نقوشی بر روی یکی از آنها حجاری شده  که به « استودان » یا « استخوان دان » معروفند. در گذشته این گوردخمه ها را به دوره ماد نسبت می دادند ولی امروزه در مورد زمان ساخت آنها اختلاف نظرهایی وجود دارد و عده ای از باستان شناسان این سه گوردخمه را متعلق به دوره هخامنشی می دانند.

 

صفحه تراشیده  شده هرسین: این صفحه در پارک کنونی شهر در دیواره کوه مشرف به پارک شهر ایجاد شده است . این دیواره که همانند فرهاد تراش بیستون از آثار روزگار ساسانیان است به علل نامعلوم پس از صیقل دادن و تراش کوه ، نیمه کاره مانده است.

 

پل چهر: این پل در سه کیلومتری پلیس راه کرمانشاه به همدان در مسیر جاده هرسین بر روی رودخانه گامسیاب واقع شده است. این پل که تاریخ ساخت آن به دوره قاجار باز می گردد دارای شش چشمه طاق است که با ملات گچ و بلوک های سنگی تراش خورده ساخته شده است . در بدنه این پل ، بلوک هایی از سنگ بناهای قدیمی تر و همچنین سنگ قبرهای دوره اسلامی دیده می شود.

 

تخت شیرین: در سمت چپ  ورودی روستای سرماج، شهرستان هرسین قطعه سنگی است که به احتمال زیاد یک بلوک نیمه کاره از دوره ساسانیان است . این بلوک سنگی از دیرباز به گفته اهالی محل به « تخت شیرین » شهرت یافته است.

 

- بقعه مالک

   این بقعه بر روی تپه ای در مرکز شهر سنقر واقع شده است . این آرامگاه از نوع آرامگاه های برجی شکل که دارای پلانی هشت ضلعی می باشد که طول هر ضلع آن 5/3 متر است . در طبقه  پایین این بقعه ، سردابه ای هشت ضلعی وجود دارد که پوشش آن گنبدی است . بخش تحتانی ، یعنی سردابه آرامگاه به وسیله سنگ های تراشیده چیده شده ولی قسمت فوقانی آن با آجر ساخته شده است. در هر یک از اضلاع این آرامگاه ، طاق نماهایی قرار دارد که هر یک از آن ها دارای قوس جناغی است. داخل این طاق نماها به وسیله طرح های هندسی آجر کاری شده تزیین شده است. همچنین لچکی طاق نماها نیز با کاشی های فیروزه ای یک رنگ تزیین شده است. این آرامگاه دارای گنبدی آجری است . در سال های گذشته از داخل سردابه این آرامگاه تعداد 25 تابوت چوبی ساده به دست آمده که داخل تابوت ها اجسادی قرار داشتند که به شیوه اسلامی دفن شده بودند. متاسفانه کتیبه ای در بنا وجود ندارد تا با اطمینان بتوان زمان دقیق ساخت این بنا را مشخص نمود ولی با توجه به ساختار معماری و پلان آن ، به نظر می رسد که این بنا متعلق به دوره ایلخانی باشد.

 

- گور دخمه روانسر

   این گوردخمه در داخل شهر روانسر قرار دارد . داخل گوردخمه بصورت فضای مستطیل شکل است و در نمای ورودی آن نقوشی حجاری شده است که سطح آن تقریبا محو است . باستان شناسان تاریخ این اثر را به دوران هخامنشی نسبت می دهند .

 

- مسجد جامع پاوه

   مسجد جامع پاوه یکی از مساجد قدیمی استان کرمانشاه است که در شمال شهر پاوه واقع شده است . بنای مسجد به صدر اسلام و زمان فرزند خلیفه دوم عبداله ابن عمر و با سبک مسجد النبی بازسازی گردیده است این مسجد هر ساله شاهد برگزاری مراسمات باشکوه از جمله میلاد پیامبر و هر هفته پذیرای سیل نمازگزاران در روز آدینه می باشد.

 

- غار دست کند خالو حسین « میگوره »

   غار دست کند خالو حسین واقع در بخش باینگان نزدیک شهر بانه وره واقع در منطقه گردشگری ، میگوره است .

 

- موزه مردم شناسی  پاوه

   طرح این موزه در مرداد 1387 در جنب کتابخانه ارشاد اسلامی شهر پاوه به اجرا درآمد و بطور کلی آداب و سنن ، ابزار و ادوات و شیوه زندگی سنتی مردم این شهرستان را در معرض نمایش قرار داده است.

 

- آتشکده پلنگرد

   آتشکده پلنگرد مربوط به دوره ساسانی که در بخش حمیل و داخل بافت روستای پلنگرد قرار دارد که در سال 1391 کاوش شده است. ابعاد آن 16/5 در 16/5 متر. این بنا شامل چهار جرز که گنبد بر روی آن قرار داشته و راهرو طواف در اطراف گنبد و پایه آتشدانهای گچبری شده و همچنین دارای دو استودان به صورت صندوقچه گچبری شده با نقش درخت نخل یکی از بزرگترین آتشکده های استان کرمانشاه می باشد.

 

- آتشکده شیان

   این آتشکده در 3 کیلومتری روستای قلعه شیان از توابع دهستان شیان ، بخش حمیل ، شهرستان اسلام آباد غرب واقع شده که در سال 1384 توسط هیاتی از سوی سازمان میراث فرهنگی با هدف نجات بخشی از آثار تاریخی محدوده سد مخزنی شیان مورد کاوش قرار گرفت. آتشکده مورد بحث به ابعاد 5/14 * 5/14 متر است که با استفاده از مصالح لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده است. این چهار تاقی همانند سایر چهارتاقی های هم عصر خود از چهار پایه مکعب مستطیل جدا از هم تشکیل شده که در زمان خود تاقهایی از دو سو آنها  را به یکدیگر مرتبط کرده و گنبدی مدور اجزا این مجموعه را به هم پیوند می داده است . در محل تلاقی اجزا داخلی این پایه ها ، گوشه هایی به طول و عرض متوسط 70 سانتی متر ایجاد شده که در سطوح بالاتر ، در داخل آنها گوشواره پایه گنبد قرار می گرفته است. در داحل فضای پایه ها ، ورودی هایی در چهار جهت اصلی قرار دارد که همانند بسیاری از چهارتاقی های دوره ساسانی به راهروی طواف پشت جرزها مرتبط می شوند. در ضلع شمالی این چهارتاقی ، اتاقی به ابعاد 5/14 * 75/3 قرار دارد . به عقیده کاوشگر این آتشکده طی چهار مرحله ساخته شده که مرحله اول تا سوم متعلق به دوره ساسانی و مرحله چهارم مربوط به اوایل دوره اسلامی است.

 

- آتشکده میل میله گه

   چهارتاقی معروف به میل میله گه در روستای سیاه سیاه میله گه باباخان از توابع دهستان حومه جنوبی بخش مرکزی شهرستان اسلام اباد غرب واقع شده است. این چهار تاقی به فاصله 100 متری شرق روستای مذکور و بر فراز پشته ای کم ارتفاع از سنگهای ماسه ای ، مشرف به زمینهای کشاورزی پست اطراف ساخته شده است. این چهار تاقی یکی از آتشکده های دوره ساسانی است که همانند بسیاری از آتشکده های آن زمان با مصالح لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده است . چهار تاقی مذکور که هسته اصلی باقی مانده از بنای بزرگتری است ، متشکل از چهار جرز سنگی در ابعاد مختلف می باشد که پیرامون آن را راهرو طوافی احاطه کرده است . در داخل این آتشکده سکویی جهت قرار گرفتن آتشدان و تعدادی پایه گچی و سنگی قرار دارد که در نوع خود منحصر به فرد می باشند.

 

- تپه چغاگاوانه

تپه چغاگاوانه با ارتفاعی حدود 25 متر در وسط شهر اسلام آباد غرب بین خانه های مسکونی در شمال رودخانه برف آباد قرار دارد که یکی از کهن ترین میراث این سرزمین است.

 

- مجموعه قلعه یزدگرد

نام مجموعه تاریخی و فرهنگی قلعه بزدگرد در روستای زرده از توابع بخش مرکزی شهرستان دالاهو برگرفته از قلعه ای به همین نام بر روی یکی از قلل مرتفع دالاهو و مشرف بر این مجموعه تاریخی گرفته شده است. این مجموعه از چندین بنای محصور در پناه دیواری به قطر حدود 4 متر و مرتفع متشکل از برجهای پشتیبان ، اتاقهای نگهبانی و مزغل های پیکانی شکل جهت استقرار تیراندازان مدافع تشکیل شده است. بنای قلعه موسوم به یزدگرد ، برج آشیاب ، برج نقاره خانه ، آشپزگاه ، دیوار دفاعی پیوسته پیرامونی مجموعه ، دروازه زندان ، کاکا کشتیه ، اتسکده قلعه داور ، محوطه گچ گنبد ، جای دار ، هشتره و تپه رش از جمله بناهای اصلی تشکیل دهنده مجموعه قلعه یزدگرد هستند.

از نظر تاریخی این مجموعه در اواخر دوران اشکانی ساخته شده و در زمانهای بعد نیز به طور مستمر مورد استفاده بوده است. دسترسی به این مجموعه با طی 18 کیلومتر از مسیر سه راهی ریجاب به سرپل ذهاب امکان پذیر است.